Według Lkž [Lietuvi? kalbos žodynas – „Słownik języka litewskiego”, przyp. red.] użycie słowa marti [oznacza]:
a) Marti nazywa się dziewczynę dość dojrzałą do małżeństwa, przyszłą żonę:
Moja córka dorosła i stała się marti, ruta zakwitnie tworząc pąki.
b) Marti nazywa się również ledwo poślubioną dziewczynę, która spędza pierwsze dni w domu męża, gdzie jest jeszcze traktowana jak gość:
Twój czas marti się zakończył, droga synowo, jutro pójdziesz do pracy żąć żyto.
c) Marti jest wciąż kobieta zamężna, która nie powiła jeszcze pierwszego dziecka:
Długo była marti: … osiem lat po ślubie wciąż nie miała dzieci.
(…)
Przejście z jednego statusu do następnego w przypadku kobiety podkreśla się dodatkowo na planie kultury stroju zmianą uczesania. Martavimas [czyli stan marti] rozpoczyna się natychmiast po przyjęciu oświadczyn (albo od pierwszych zapowiedzi) i staje się widoczne po zmianie uczesania: „W tym czasie, przyszła żona przystraja się rutą i nosi na głowie ozdobę ze wstążek… podczas pierwszych zapowiedzi nie idzie do kościoła, lecz zostaje w domu. Przy drugich i trzecich zapowiedziach wybiera się tam w towarzystwie przyzwoitki cała ustrojona rutą („ruta”, roślina żywotna, o długotrwale zielonych liściach), w koronie ze wstążek i modli się, lamentując”. Ceremonia weselna, jak wiadomo, zawiera scenę, w której zostaje zdjęta korona mężatki nazywana martuotuv?s, a następnie zrobione warkocze ułożone w specjalne uczesanie nazywane nuometas noszone wyłącznie przez kobiety zamężne. Ostateczne wejście w „klan” kobiecy następuje, kiedy po chrzcie pierwszego dziecka „kobieta wchodzi po raz pierwszy do kościoła bez nuometas, uczesania bogato zdobionego, ale muturas – długiej chusty utkanej z lnu, której dwa końce opadają jej na ramiona.
A zatem, kobieta rozpoczynając życie jako młoda dziewczyna w warkoczykach, przekształca się w marti najpierw w koronie, następnie noszącą nuometas, ale dopiero ustroiwszy się w muturas, oznakę kobiety zamężnej i matki, kończy się znaczący okres swego życia.
Warto zaznaczyć, że taka koncepcja przebiegu życia jest wspólna Litwinom i starożytnym Grekom: nunphe, odpowiednik marti oznacza po grecku stan przejściowy pomiędzy kore „młodą dziewczyną”, a meter „matką”. Nazwą nymphe, podobnie jak litewską marti stosuje się tylko w odniesieniu do młodej dziewczyny gotowej do poślubienia, ale też do młodej mężatki aż do narodzin jej pierwszego dziecka, dopóki nie zostanie do końca zaakceptowana przez nową rodzinę.
[w:] A.J. Greimas, O bogach i ludziach. Studia z mitologii litewskiej, przeł. B. Marszalik, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007.
