ffffound.com
Lew Kuleszow
Choć wszyscy oni [prócz Kuleszowa Wsiewołod Pudowkin, Dziga Wiertow, Siemon Timoszenko i Sergiusz Eisenstein – przyp. red] należeli do jednego pokolenia – rówieśników kinematografii – rola pioniera i mistrza przypadła Lwu Kuleszowowi (1899-1970), który najwcześniej zadebiutował jako reżyser (Niedokończona pieśń miłości i Projekt inżyniera Prite’a, 1918) i w najmłodszym wieku zaczął pisać. Mając dwadzieścia jeden lat, rozpoczął pracę w szkole średniej, uruchamiając własną, niezależną pracownię, w której przeprowadzał liczne eksperymenty zarówno z taśmą, jak i bez taśmy (materiału stale brakowało), ale nieodmiennie dotyczące zasad funkcjonowania sztuki filmowej. Jego najbliższym współpracownikiem był Sergiusz Eisenstein. Bez taśmy zespół Kuleszowa inscenizował krótkie scenki fabularne, ale w sposób imitujący uwarunkowania medium filmowego i zasady montażu. Na taśmach utrwalono rozliczne pomysły i rozwiązania montażowe, materiały te nie zachowały się jednak do naszych czasów.
(…) Jedno z doświadczeń montażowych Kuleszowa zyskało szczególny rozgłos i stało się przedmiotem rozlicznych nie tylko komentarzy, ale i wznowień. Sam Kuleszow wypowiedział się na ten temat w wywiadzie z 1967 roku: „Jeden z moich montażowych eksperymentów jest znany w zachodniej literaturze jako „efekt Kuleszowa”. Ten eksperyment zrobiony był w następujący sposób: ze starych filmów wybrałem ujęcia aktora Mozżuchina i zmontowałem je z innymi ujęciami rozmaitej treści. W pierwszych widać było, jak siedzi w więzieniu i następnie cieszy się słońcem, krajobrazem i bliską wolnością, w innej kombinacji Mozżuchin siedział w tej samej pozycji i w tym samym ustawieniu i patrzył na kobietę obnażoną do połowy. W jeszcze innej patrzył na trumienkę dziecięcia, ale już nie pamiętam – wiele było tcyh kombinacji. Lecz we wszystkich tych przypadkach, gdy brało się pod uwagę ekspresję twarzy Mozżuchina – miała ona takie znaczenie, jakie nadałem jej w montażu.
[w:] Alicja Helman, Jacek Ostaszewski, Historia myśli filmowej, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2007.
